Ngộ độc rượu Ethanol và Methanol

Việt Nam nằm trong trong số những nước tiêu thụ rượu, bia cao ở châu Á. Trong 10 năm, tốc độ tiêu thụ các sản phẩm này tăng hơn 200%, tập trung nhiều vào các ngày nghỉ lễ. Trong đợt nghỉ Tết Nguyên Đán, nhiều trường hợp phải nhập viện cấp cứu do ngộ độc rượu. Những trường hợp ngộ độc thường do uống quá nhiều rượu hoặc uống phải loại rượu không rõ nguồn gốc. Có hai loại rượu chứa hai thành phần cơ bản là rượu chưng cất chứa chất Ethanol và rượu công nghiệp chứa chất Methanol. Bị ngộ độc rượu chứa Ethanol và Methanol từ 12 - 24 giờ sau khi uống, nạn nhân cảm thấy chóng mặt, lú lẫn, yếu cơ, nhức đầu, buồn nôn, nôn và đau bụng. Ngộ độc rượu cấp có thể gây hôn mê, suy hô hấp và tử vong. Cồn Methanol là gì?
Methanol là loại rượu đơn giản nhất, nhẹ, dễ bay hơi, không màu, dễ cháy, dễ tan trong nước, một chất lỏng với một mùi đặc trưng, nhưng hơi ngọt hơn ethanol (rượu uống).
Rượu có chứa hàm lượng Methanol cao do có thể rượu được pha từ cồn công nghiệp hoặc dùng nguyên liệu có lẫn bã (gỗ). Thường rượu được chưng cất từ gạo (tẻ, nếp) hoặc từ đường mía (dạng mật mía). Trong quá trình lên men chưng cất, bã sẽ phân hủy cho ra Methanol. Một lượng lớn rượu bán trên thị trường chế theo cách này.
Methanol có nhiệt độ bốc hơi thấp hơn rượu. Người làm rượu thường cho loại cồn khô này vào khi chưng cất, khi pha rượu (từ cồn) hay chế rượu thuốc để làm cho rượu chóng ra hơn, dậy mùi hơn, mà không biết làm thế là đưa chất độc Methanol vào rượu. Methanol không phải là loại thực phẩm, vì vậy, việc sử dụng các loại rượu có nồng độ Methanol vượt mức quy định (ngưỡng cho phép là <0,1%, nghĩa là trong 1.000ml rượu chỉ có dưới 1ml Methanol) có thể gây ngộ độc Methanol.

Cồn Ethanol là gì?
Một trong những ứng dụng của Ethanol là nguyên liệu chính trong thức uống có cồn, được sinh ra trong quá trình lên men rượu. Nước hoa, nước súc miệng cũng có Ethanol.
Ở mức cho phép, chất này không gây hại cho cơ thể người. Tuy nhiên, để tăng lợi nhuận, một số gian thương sản xuất rượu bằng cách pha loãng cồn Ethanol, điều này làm nồng độ Ethanol trong rượu tăng cao, gây ảnh hưởng xấu cho người sử dụng.

Điều gì xảy ra với cơ thể khi uống rượu?
- Rượu làm ảnh hưởng tới sự kiểm soát các dây thần kinh chi phối cho hô hấp và tuần hoàn, do đó khi uống rượu quá nhiều có thể làm chậm hoặc ngừng chức năng hô hấp và tuần hoàn. Nhiệt độ cơ thể cũng có thể hạ, dẫn đến ngừng tim, lượng đường trong máu có thể giảm thấp, đủ để gây ra cơn động kinh.

Biểu hiện khi ngộ độc rượu:
Ngộ độc Ethanol:
Ethanol ức chế làm suy yếu hệ thần kinh trung ương, gây giảm hoạt tính các nơron thần kinh. Vì thế nếu uống nhiều rượu sẽ dẫn đến say, nghiện và gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe.
Ngộ độc Ethanol có thể cấp tính hoặc mạn tính, phụ thuộc vào số lượng rượu người đó thường xuyên uống.
Ngộ độc cấp tính: Giai đoạn đầu có dấu hiệu kích thích (người thấy sảng khoái, nói nhiều, các vận động phối hợp đã bị rối loạn). Giai đoạn ức chế biểu hiện: Phản xạ gân xương giảm, tri giác giảm, mất khả năng tập trung tư tưởng. Giãn mạch ngoại vi, hạ huyết áp, tử vong.
Ngộ độc mạn tính: Uống rượu kéo dài dẫn đến sút cân, chán ăn, tiêu chảy do tổn thương gan và ruột, da tái do thiếu máu, thoái hóa gan, xơ gan, có thể ung thư gan, mất trí nhớ, run, rối loạn tâm thần.

Ngộ độc Methanol:
- Lúc đầu biểu hiện giống ngộ độc Ethanol, sau đó là giai đoạn ngộ độc thực sự (thường khoảng 8 giờ sau uống nếu là Methanol đơn thuần, nhưng thường trong rượu uống có cả Ethanol nên biểu hiện có thể chậm 18-24 giờ sau hoặc lâu hơn) thở nhanh, sâu, rối loạn về nhìn (nhìn mờ, nhìn đôi, nhìn thấy các đốm, thu hẹp thị trường, mù), đồng tử giãn, mạch nhanh, tụt huyết áp, co giật, đái ít, vô niệu, tử vong.

Xử trí khi bị ngộ độc rượu:
Khi bị ngộ độc rượu thì nên tìm mọi cách gây nôn hết, sau đó xát mạnh hai bên má. Cho nạn nhân uống một cốc sữa nóng, trà đặc. Cần nới lỏng áo, quần (cởi khuy áo cổ, tháo thắt lưng) và để nạn nhân nằm nơi thoáng mát (tránh gió lùa). Tư thế nằm úp xuống giường, hai tay xuôi ra sau, mặt nghiêng về bên trái. Không dùng chất chống nôn (vì sẽ giữ chất độc) và không cho uống Paracetamol (vì làm hại gan).
Nếu có biểu hiện co giật, thở không đều, hôn mê (cần theo dõi sát sao vì dễ nhầm với ngủ say) và bị ngã có chảy máu tai, quầng mắt, loạn nhịp tim phải đưa đến bệnh viện cấp cứu càng nhanh càng tốt.

Những nguyên tắc khi uống rượu để tránh bị ngộ độc:
- Chỉ uống các loại rượu có nguồn gốc, nhãn mác rõ ràng, có tem chứng nhận của các cơ quan chức năng.
- Không uống rượu tự pha chế, rượu tự ngâm với lá, rễ cây, động vật… mà không rõ thành phần, xuất xứ, công dụng.
- Không uống rượu có hàm lượng Methanol >0,1%.
- Không nên uống quá nhiều rượu. Tốt nhất, mỗi người chỉ nên uống 1 đơn vị rượu/ngày. Cụ thể, chỉ nên uống 300-350ml bia (nồng độ 4%), 150-200ml rượu sâm banh (nồng độ 11%), 50ml rượu có màu (nồng độ 17-20%) và chỉ nên uống 25ml rượu trắng (nồng độ 35-40%).
- Không uống rượu khi đang đói.
- Không uống rượu kèm với các loại nước có gas.
- Tuyệt đối không uống rượu khi đang sử dụng các loại thuốc như: thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương, thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương, thuốc có tác dụng phụ ức chế hệ thần kinh trung ương, thuốc hạ huyết áp, thuốc hạ đường huyết, các nhóm kháng sinh Cephalosporin, nhóm Phenicol (Chloramphenicol), nhóm Azol (Metronidazol, Ketocanzol), thuốc kháng viêm không steroid thế hệ cũ (Diclofenac, Ibuprofen,...).

Rượu là một thức uống vừa có hại vừa có lợi cho sức khỏe, nếu uống lượng vừa đủ cơ thể sẽ khỏe mạnh hơn, ngược lại nếu uống quá nhiều sẽ gây hại cho cơ thể. Nhiều người chủ quan cho rằng rượu không nguy hiểm nhưng thực chất tình trạng say rượu cũng chính là ngộ độc rượu và tùy từng mức độ có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí là tử vong. Vì vậy, để có một sức khỏe tốt, hãy sử dụng rượu bia thật hợp lý.